Hemen konuya geçmeden önce biraz işlemci (CPU) ve ekran kartının çalışması ve birbirleriyle ilişkileri üzerine kısa biraz değinelim. Ekrana çizdirilecek görüntünüz öncelikle işlemcinize (CPU) gönderilir, işlemci, görüntü üzerinde gerekli işlemleri gerçekleştirdikten sonra ham görüntü bilgilerini ekran kartınızın hafızasına yükler. Ekran kartı alırken 512 MB olsun diyerek aldığınız hafıza budur. Ekran kartı grafik işlemcisi (GPU), ekran kartınızın hafızasından ham görüntü bilgilerini alıp 3 boyutlu (ışık, fon, uzaklık, gölgelendirme vb) hesaplamalar yaparak monitörünüze gidecek görüntüyü oluşturur. Ekran kartı işlemcisi (GPU)' ya örnek olarak nVidia GeForce 7950, ATI Radeon X1900 verilebilir. Kısaca donanımsal olarak izlenen yolu özetlersek;
İşlemci (CPU) >> Ekran Kartı Hafızası >> Ekran Kartı Grafik İşlemcisi (GPU) >> Monitör
Konunun bundan sonraki kısmını bu yol üzerinden işleyeceğiz. Bilgisayarınız artık yeni oyunlara ayak uyduramıyorsa bildiğiniz gibi önümüzde iki seçenek var birincisi overclock ikincisi de yeni bir parçaya terfi etmek. Ama öncelikle sorun nereden kaynaklanıyor, bilgisayarınız ne açıdan yetersiz kalıyor onu güzel bir şekilde teşhis etmemiz gerekiyor. Yukarıdaki yol üzerindeki parçalar oyununuza nasıl etki eder ona bakalım;
İŞLEMCİ (CPU) ETKİSİ:
İşlemciniz oyunun gerektirdiği işlemci hızından düşük kalıyorsa,
Oyun oynarken işlemciniz saniyede gerekenden daha az görüntü oluşturacak, böylece ekran kartınızın hafızasını daha yavaş dolduracaktır. Bu yavaşlık gözle hissedilir bir düzeyde ise oyunda takılmalar, kesik kesik ve seyrek görüntüler halinde kendini gösterecektir.
Ekran kartı ne kadar hızlı ve iyi olursa olsun, işlemci (CPU)' yu bekleyecektir. Bu da demek oluyor ki işlemciniz (CPU) yavaş kalıyorsa, ekran kartınız ne kadar iyi olursa olsun, ondan verim alamayacaksınız, ekran kartınız, işlemci (CPU)' yu beklediğinden otomatik olarak o da monitöre görüntüyü yavaş gönderecektir.
EKRAN KARTI HAFIZASININ ETKİSİ:
Ekran kartı hafızası için incelenecek 2 unsur vardır, birincisi hafıza miktarı, ikincisi hafıza hızıdır.
Ekran kartınızın hafıza miktarı tamamen görüntü kalitesini etkiler. Ekran kartınızın hafızası oyunun verebileceği görüntü kalitesinden fazla ise görüntü kalitesi oyunun verebileceği kadardır, daha iyi olamaz. Ekran kartınızın hafızası oyunun istediği miktardan az ise görüntü kalitesi düşer.
Ekran kartı hafızasının hızının etkisi de işlemci CPU' nun etkisiyle aynı gibidir. Hafıza hızı yavaş kalıyorsa, CPU ne kadar hızlı olursa olsun, yavaş kalan ekran kartı hafızasını bekler, beklediğinden dolayı görüntü hızı düşer, oyunda takılmalar, seyrek ve kesik kesik görüntü çizimleri görülür.
EKRAN KARTI GRAFİK İŞLEMCİSİNİN ETKİSİ (GPU):
Grafik işlemciniz GPU ‘ nun yeteneklerinin kıyaslamasında desteklediği DirectX sürümü önemli bir ölçüttür. Örnek olarak DirectX8 uyumlu bir ekran kartınız DirectX9 oyunlarını çalıştırmasının garantisini vermez. Fakat oyun üreticileri önceki sürüm ekran kartı müşterisini kaybetmemek için genellikle oynama desteğini verirler. Fakat DirectX9' un getirdiği yeni görünüm özellikleri devre dışı bırakılır. Aklınıza şöyle bir soru gelebilir, “benim ekran kartım DirectX8 uyumlu, madem DirectX9 ile gelen yeni özellikler devre dışı bırakılıyor, DirectX9' u bilgisayarıma niye kurayım? DirectX9' u kullanan oyundur. Oyun DirectX9' da hazırlandığından oyunu oynamak için DirectX9' u kurmak zorundasınız. DirectX9, ekran kartınıza bakarak hangi özellikleri devre dışı bırakacağını tespit eder. Ekran kartınız her ne kadar DirectX8 uyumlu olsa bile, bilgisayarınıza kurulu olan DirectX9, ekran kartıyla haberleşirken ekran kartı sürücülerini kullanacağından ekran kartı sürücüleriniz de DirectX9 uyumlu olmalıdır.
Grafik işlemciniz (GPU), oyunun gerektirdiği hıza göre yavaş kalıyorsa, diğer birimler (CPU ve ekran kartı hafızası) ne kadar hızlı olursa olsun, 3 boyutlu görüntü hesaplamaları yavaş işleyecek görüntüde takılmalar, seyrek görüntü çizimleri ortaya çıkacaktır.
İşlemci (CPU) >> Ekran Kartı Hafızası >> Ekran Kartı Grafik İşlemcisi (GPU)
Yukarıda bahsettiğimiz etkileri kısaca özetlersek İşlemci (CPU), Ekran Kartı Hafızası, Ekran Kartı Grafik İşlemcisi (GPU) bilgileri hep bir öncekinden devraldığından bu dizide hangileri yavaş ise diğer birimler yavaş olanı bekleyecektir. Bu nedenle bizim yavaş ve yetersiz olan parçayı iyi tespit etmemiz ve onun üzerine çalışmamız gerekmektedir. Zor olanı oyundaki takılmaların, yavaş çizimlerin sebebini bulmaktır, çünkü bu 3 parçadan herhangi birinin veya birkaçının yavaş kalması bu sonucu ortaya çıkarır. Görüntü kalitesi ise ekran kartının hafıza miktarı ve desteklediği DirectX - OpenGL sürümüyle ilgili olduğundan sebebi en kolay tespit edilen de görüntü kalitesidir.
Yetersiz kalan parçalar için düşüneceğimiz 2 yol var, birincisi terfi etmek, ikincisi şu an masraf yapmak istemiyorum, elimde olanı hızlandırayım diyenler için biraz riskli overclock olacaktır. Ayrı başlıklar halinde bunlara değinelim.
EKRAN KARTI TERFİSİ VE DİKKAT ETMEMİZ GEREKENLER
Bilgisayarımızın ekran kartını yenilerken çok fazla yapılan bir hataya göz atalım. Örnek olarak bu dizide işlemcimiz (CPU) yavaş kalsın, bunun sonucu olarak görüntü çizimlerinde takılmalar olacaktır, bu sorun karşısında, ekran kartı yetmiyor diye ekran kartını son model bir kartla değiştirdiğimizde durum gene değişmeyecek, ekran kartı yavaş kalan işlemciyi (CPU) bekleyecek, o kadar masrafı sokağa atmış olacağız. Hatta yeni ekran kartınız en yeni özellikleri devreye alıp daha hızlı bir işlemci (CPU) isteyeceğinden, oyunu daha yavaş oynayacaksınız ve eski ekran kartınızı arayacaksınız. İşlemciniz yavaş kalıyorsa ekran kartınızı boşuna değiştirmeyin.
Ekran kartınızın grafik işlemcisi GPU yavaş kalıyorsa ekran kartınızı değiştirmekte haklısınız.
Oyunda takılmalar yoksa ve siz daha iyi bir görüntü kalitesi istiyorsanız (eski ekran kartınızın görüntü kalitesi artık yetersiz kalıyorsa) bunun sebebi ekran kartı hafızasının artık düşük kalması ve daha eski bir DirectX sürümünü desteklemesidir. Burada ekran kartınızı daha yüksek kapasiteli olanı ve en yeni DirectX sürümünü destekleyeni ile değiştirmekte sonuna kadar haklısınız.
Peki, ben hangi parçanın yavaş kaldığını nasıl anlarım diyorsanız bunu overclock başlığında değineceğim. Gerçekten bulması biraz uğraştırıcı, öyle hemen kolay bulunamıyor ne yazık ki.
Yeni bir bilgisayar almıyorsanız, ekran kartınızı değiştirecekseniz yeni alırken çok yüksek modelleri seçmemenizde yarar vardır, çünkü işlemciniz (CPU) eski kart için yeterliyken, yeni ekran kartınız karşısında yavaş kalabilir ve paranızı sokağa atmış olabilirsiniz. O nedenle çok yükseğe kaçmadan orta bir model, DirectX' in son çıkan sürümünü destekleyen bir kart olabilir. Karşınıza şöyle bir problem de çıkabilir, yeni ekran kartlarını anakartınızın da desteklemesi gerekir. Ekran kartını değiştirecekseniz mutlaka kasayı servisine götürüp anakartınızı incelettirin, yeni ekran kartı için anakart üzerinde çalışma garantisini satıcıdan isteyin. Bu garantiyi vermiyorsa almayın, yoksa yeni kart elinizde kalır.
İşlemciniz (CPU) yavaş kalıyorsa işlemciyi değiştirmek en nadir yapılanlar arasında olduğundan işlemciyi terfi etmek konusuna girmiyorum. Aslında terfi etmede en ideali işlemci (CPU) ile Ekran kartını beraber terfi etmektir. Ama masraflı olacağından çok tercih edilmez. İşlemci (CPU), genelde değiştirmek yerine overclock yapılarak hızlandırılır.
OVERCLOCK YAPMAK
Geldik ikinci yönteme, şu an masraf yapmak istemiyorum, elimde olanı hızlandırayım bana yeterli diyenler için riskli overclock yöntemini ele alalım. Hemen bir ön hatırlatma görüntü kalitesini overclock ile arttıramazsınız, görüntü kalitesi ekran kartınızın hafıza miktarı ve desteklediği DirectX sürümüyle ilgilidir, overclock ile ekran kartınızın hafızası artmaz, ve desteklediği DirectX sürümü değişmez. Overclock oyundaki takılmalar, yavaşlamalar içindir.
Öncelikle elektronikte clock (saat frekansı veya frekans) nedir ondan bahsedelim, sonra over yaparız :) . Neden bu kadar derine iniyoruz, çünkü ekran kartınızı overclock yaparken karşınıza bu terimler gelecek, en azından bazı şeyleri bilerek yapacaksınız. Dijital elektronik parçalar, işlemciler “clock” denilen belli bir dürtü-tetikleme ile işlem gerçekleştirirler. Clock (frekans) 1 saniyede elektronik parçaya verilen dürtü-tetikleme sayısıdır, birimi hertz (Hz) ile gösterilir. Kafaları karıştırmadan hemen bir örnek üzerinde bakalım, Pentium 4 “3 GHz” işlemcinize saniyede 3 giga kere (3 milyar kere!) dürtü-tetikleme verilir. Bu tetiklemenin belli sayısında 1 işlem gerçekleşir. İşlemcinin yapısına göre bu oran değişir. Hep işlemci dedik ama bilgisayarınızdaki RAM, hafızalar, çipler hep belli bir clock-frekans- ile çalışır ve haberleşirler.
Clock (frekans)' ı arttırırsanız elektronik parçaya, işlemcinize saniyede daha fazla dürtü-tetikleme yaptırılır, böylece bir işlemi daha hızlı gerçekleştirir. İşte bir elektronik parçaya fabrikasyon olarak belirlenmiş clock (frekans) değerinin daha da üzerinde bir clock ile çalıştırmaya overclock deniyor. İşlemciniz (CPU), ekran kartı hafızası ve ekran kartı grafik işlemcisi (GPU)' nin üçü de belli bir clock (frekans) ile çalışırlar. Clock (frekans) hızın bir ölçüsü olmakla birlikte başka etkenlerde işin içindedir. O kadar derinlere inmeyelim, şimdilik burada bırakalım.
OVERCLOCK ETKİLERİ:
Fabrikasyon verilen clock değerleri, o frekansta (hızda) elektronik parçanın testlerinin yapıldığının ve hatasız bir şekilde çalıştığının garantisini verir. Biz bu hızı arttırdığımızda (overclock) elektronik parçanın hızlı çalışıp işlemleri hızlı yapmasının yanında şu dezavantajları vardır;
• Elektronik parçalar (işlemciler, hafızalar vb) yapısı gereği bu hıza ayak uyduramayıp istenildiği gibi çalışmayabilir.
• Overclock edilen parça daha hızlı çalışacağından daha fazla ısı ortaya çıkarır, bu ısı gerektiği gibi uzaklaştırılamazsa parça yanabilir!!! ISI PROBLEMİ ÇOK ÖNEMLİ!!!
• Elektronik parçanın ömrü azalır, daha fazla yıpranır. Ama bu ömürdeki kısalma zaten hızlı ilerleyen teknoloji karşısında çabuk demode olan parça için bazen önemsiz olabilir. Ömürdeki kısalmanın önemli olup olamayacağı parçanın tipine ve overclock derecesine bağlıdır.
• Elektronik parça daha fazla güç tüketir. Elektrik sarfiyatı artar. Bunu önemsiz görenler için hemen söyleyelim, Pentium 4 3,2 GHz bir işlemci (CPU) %100 çalıştırılırsa overclock edilmeden! şebekeden yaklaşık 100 Watt güç çeker. Odanızda aydınlanmada kullandığınız fluorasan lamba en fazla 40 Watt, monitörünüz yaklaşık 65 Watt güç çeker, kıyaslaması size ait.
• Overclock yapmak o parçaya üretici şirket tarafından verilen garantinin iptaline yol açabilir.
İşte overclock etkileri de böyle sıraladık, tüm üretici şirketlerin ve herkesin yaptığı uyarıyı biz de yaparsak:
OVERCLOCK YAPMAK TAMAMEN SİZİN SORUMLULUĞUNUZDADIR, OVERCLOCK YAPTIĞINIZ PARÇADA VE SİSTEMİNİZDE OLUŞABİLECEK ARIZALAR-KAYIPLAR İÇİN KESİNLİKLE SORUMLU DEĞİLİZ. BU KONUDA TÜM SORUMLULUK SİZE AİTTİR!
Bu uyarıyı yaptıktan sonra yazıya devam edelim. Aslında gerçekçi olursak aşırıya gitmedikçe ve oluşan fazla ısı problemini de çözerseniz overclock çok da aşırı korkulacak bir şey değildir. Ama önlemlerinizi de almanız gerekir. Tekrar edersek kendi sorumluluğunuzla overclock yapmaya karar verdiyseniz neler yapmamız, nasıl davranmamız yerinde olur şimdi de ondan bahsedelim.
OVERCLOCK YAPMADAN ÖNCE HAZIRLIK:
Overclock yapacağımız parça ister işlemci ister ekran kartı olsun, normalden daha fazla ısı çıkaracaktır. Hele ki yaz sıcaklarında bu durum büyük bir problemdir. Öncelikle bu ısı probleminin çözülmesi gereklidir. Genel olarak yapılması gerekli olanlar:
• Oluşan fazla ısıyı overclock yapılan parçadan ve kasadan uzaklaştırmak için güçlü kasa fanı kullanın. Veya daha sağlıklı ve etkili olanı kasanın kapağını açık bırakın. Kasanızın içindeki tozları temizleyin. Elektronik parçalar için toz büyük bir sorundur, oluşan ısının havaya verilmesine engel olarak parçanın fazla ısınmasına yol açar.
• Bilgisayarınıza sıcaklıkları, gerilimleri ve fan hızlarını izleyen ve tehlike sınırında alarm veren program kurun. “Motherboard Monitor” programını tavsiye edebiliriz. Ücretsizdir.
• İşlemci (CPU) ve ekran kartı sıcaklığı 70 dereceyi aşıyorsa tehlike çanları çalmaya başlamıştır. Ekstra soğutma önlemleri almanız gerekir.
İŞLEMCİ (CPU) OVERCLOCK
İşlemciniz (CPU) overclock yeni anakartlarda BIOS' dan, daha eskiler için anakart üzerindeki anahtarlar üzerinden yapılıyor. Eski anakartı olanlar ve işlemcisi sadece anakart üzerindeki anahtarlarla overclock olabilen anakarta sahip arkadaşlar, anakartınızla beraber gelen kitapçık üzerinden bu konuda gerekli bilgiyi alabilirsiniz. Her anakartta farklılık gösterdiğinden kesin bir şey yazmak zor. BIOS' dan yapılabiliyorsa FSB (Front Side Bus) hızını arttırarak yapabiliyorsunuz. Bu FSB frekansı (hızı) işlemci (CPU) frekansının belli bir oranıdır. Bu orana işlemci (CPU) çarpanı deniyor. Örnek CPU frekansınız 2.8 GHz ve FSB frekansınız 200 MHz ise CPU çarpanınız 2800/200=14' tür. Yalnız burada dikkat etmeniz gereken bir durum var FSB hızı değiştirildiğinde normalde buna bağlı olarak PCI (Ses, TV kartı vs. kartları taktığınız beyaz renkli slotlar) ve AGP (Ekran kartınızı taktığınız slot), RAM hızları da artar. PCI kartlar çalışma frekansı konusunda çok hassastır, en ufak bir artışta kartlarınız çalışmayabilir, burada size küçük bir deneyimimizden bahsedelim, overclock yaparken FSB hızını arttırınca PCI hızı 33MHz'den 35MHz' e çıktı, Creative ses kartı devre dışı kaldı, Windows ses kartını görmedi. O nedenle FSB hızını arttırırken AGP ve PCI frekanslarını sabit değerlere kilitleyin. Bu sabit değerler PCI : 33 MHz, AGP: 67 MHz. PCI frekansını sabit tutmak için "PCI Bus Frequency" kısmına gelip 33 MHz' i işaretleyin. FSB hızı arttırıldığında, RAM hızı da arttığından ve ısı probleminden dolayı markalı ve üzerinde metal soğutması olan RAM kullanmanız tavsiye ederiz.
İşlemci (CPU)' yi overclock ederken BIOS' da bir de core voltajını yükseltme ayarı da yapılabilmesine rağmen kesinlikle önermediğimiz ve çok çok riskli bir ayardır. İşlemcinizi yakma ihtimaliniz çok yüksektir. Bu core voltajını fabrikasyon (varsayılan) değerinde olduğu gibi bırakın. Her şeyin mantığını yazdık bunu da yazalım ki ezbere davranmış olmayalım. İşlemciyi (CPU) çok daha yüksek frekanslarda çalıştırdığınızda (aşırı overclock); ısı kayıpları, hızlı çalışma vb. etkenlerden dolayı fabrikasyon voltaj değeri yeterli gelmemeye başlar, o yüksek frekansta çalışamayan işlemcinin çalışmaya devam edebilmesi için core voltajı arttırılır. Ama çok aşırı riskli bir durumdur. İşlemcinizin artan voltaja dayanamayıp yanma ihtimali çok yüksektir. Aynı uyarıyı tekrar yapmakta fayda var:
CPU Core voltajını arttırmak kesinlikle önermediğimiz ve çok çok riskli bir ayardır. İşlemcinizi yakma ihtimaliniz çok yüksektir. Bu core voltajını fabrikasyon (varsayılan) değerinde olduğu gibi bırakın.
Bu uyarıya rağmen gözü kara arkadaşlarız olursa ve bu voltajı arttırmak istiyorum diyorsa, işlemciyi yakma riskini göze alıyorsa gene de anakartınızın desteklediği en küçük adımlarla artış yapmalı, işlemciyi çok iyi soğutma önlemleri almalıdır.
CPU overclock yapmayı düşünenler CPU fanının yeterli olabileceğinden emin olsun veya işlemci fanınızı daha iyi soğutma sağlayan bir fan ile değiştirin. İşlemcinizi %100 kullandığınızda sıcaklığı 70-75 dereceyi aşmamasını öneriyoruz. Ayrıca yukarıdaki hazırlıklarınızı yapmayı ihmal etmeyin ve overclock için aşırıya kaçmayın.
